Hanes Cymru (A History of Wales in Welsh)

Product Information

Awgrymwyd sawl cynllun ar gyfer ‘ymreolaeth’ rhwng y 1880au a dechrau’r Rhyfel Byd Cyntaf. Roedd rhai yn rhagweld sefydlu seneddau a llywodraethau yn Nulyn, Caeredin a Chaerdydd, oll yn rhan o’r Ymerodraeth Brydeinig. Daeth y cyfnod hwn yn hanes datganoli i ben pan rannwyd Iwerddon a sefydlwyd Gweriniaeth Iwerddon o dan arweinyddiaeth David Lloyd George, y Cymro cyntaf i fod yn Brif Weinidog. 1950au

Roedd y 19g yn gyfnod o newid mawr ym mywyd y wlad. Dyma ganrif y Siartwyr a Dic Penderyn, Brad y Llyfrau Gleision a Helyntion Beca. Mae'r ddadl wedi’i threfnu ar gyfer dydd Mercher 19 Mehefin 2019. Darlledir y Cyfarfod Llawn ar Senedd TV a bydd trawsgrifiad ar gael ar wefan Cofnod Trafodion y Cynulliad. Edrychwch ar ein Ffeil Ffeithiau Clive Sullivan sydd yn ffordd hyfryd i ddathlu cynhwysiant ac amrywiaeth yng Nghymru a chyfraniad Clive Sullivan ym myd rygbi. Cafwyd newidiadau ym myd amaethyddiaeth yn ystod ail hanner y ddeunawfed ganrif, yn arbennig gyda dechrau cau'r tiroedd comin. Erbyn y 19g roedd y tirfeddianwyr yn codi rhenti mwy ar eu tenantiaid, ac roedd gwasgfa ar y ffermwyr oedd yn berchen eu tir i werthu i'r tirfeddianwyr mawr. Roedd cau'r tir comin yn amddifadu'r ffermwyr o dir pori hanfodol. Mewn gair roedd tlodi dybryd yng nghefn gwlad, a hynny pan oedd yna gynnydd yn y boblogaeth. Cydnabyddir mai Akyaaba Addai Sebo, sef cydlynydd Prosiectau Arbennig yng Nghyngor Llundain Fwyaf (y GLC) ar y pryd, a ddechreuodd Mis Hanes Pobl Dduon yn y DU gan ddod â phobl at ei gilydd i roi cychwyn cadarn iddo . Gellir dadlau bod y symbyliad ar gyfer y digwyddiad wedi dod ddeunaw mis cyn i'r GLC gael ei ddiddymu ym 1986. Yn ystod y misoedd yn arwain at ddiddymu'r GLC, gwelwyd ymdrech ar y cyd i ddod o hyd i ffyrdd o barhau â’i waith cydraddoldeb blaengar. Uned Bolisi Strategol Llundain, a oedd yn cynnwys 15 Awdurdod Lleol, a ysgwyddodd y cyfrifoldeb am y rhannau radical o'r GLC ar ôl ei ddiddymu.

Ym myd cerddoriaeth glasurol mae traddodiad Cymru yn dechrau gyda'r offerenau crefyddol Lladin a genid yn yr Oesoedd Canol. Mae'r wlad wedi cynhyrchu sawl cyfansoddwr adnabyddus fel Alun Hoddinott, a chantorion byd-enwog fel Bryn Terfel a Katherine Jenkins. Yn ogystal mae gan Gymru ei cherddorfa genedlaethol, Cerddorfa Genedlaethol Cymreig y BBC, a chwmni opera o fri rhyngwladol, sef Cwmni Opera Cenedlaethol Cymru.

Brenin olaf Deheubarth, Rhys ap Tewdwr (m. 1093), oedd Rhys ap Gruffudd. Bu farw'i rieni yn 1136-7 - ei fam, Gwenllïan, wrth arwain byddin y Cymry yn erbyn arglwydd Normanaidd Cydweli, Maurice de Londres. Erbyn c.1155 roedd ei frodyr wedi marw hefyd, gan adael Rhys i ailadeiladu tywysogaeth Deheubarth ar ei ben ei hun. Sefydlodd ei brif lys yng nghastell Dinefwr yn nyffryn Tywi. Cwblhawyd adeilad newydd Senedd Cynulliad Cenedlaethol Cymru ym mis Chwefror 2006 ac agorwyd yn swyddogol ar Ddydd Gŵyl Dewi'r un flwyddyn. [7]Er bod y Grŵp wedi awgrymu nad oeddent am bennu ‘rhaglen astudio ar gyfer hanes Cymru’ yn lle'r rhaglen astudio gyfredol, ond roedd eisiau gweld mwy o gydbwysedd yn yr hyn a ddysgir ac a addysgir mewn ysgolion, fel bod yr elfen Gymreig ganolog yn fwy gweladwy. Cwricwlwm newydd Daw'r wybodaeth ar y dudalen hon o wefan Hanes BBC Cymru: Hanes y Gymraeg. Beth yw tarddiad yr iaith Gymraeg? Ym 1998, pasiodd Senedd San Steffan Ddeddf Llywodraeth Cymru gan osod seiliau cyfreithiol ar gyfer y Cynulliad Cenedlaethol. Roedd y ddeddfwriaeth yn ymgorffori nifer o werthoedd creiddiol gan gynnwys ymrwymiad i gydraddoldeb, datblygiad cynaliadwy, gweithredu ar sail partneriaeth a thriniaeth gyfartal i’r Gymraeg a’r Saesneg. Rhoddodd y Ddeddf y pŵer i’r Cynulliad Cenedlaethol wneud is-ddeddfwriaeth mewn meysydd penodol, gan gynnwys amaethyddiaeth, pysgodfeydd, addysg, tai a phriffyrdd. Roedd y pwerau’n cyd-fynd yn gyffredinol â’r rhai yr arferai Ysgrifennydd Gwladol Cymru fod yn gyfrifol amdanynt. 1999

O dan Ddeddf yr Iaith Gymraeg 1993, rhoddwyd sail gyfreithiol gyfartal i’r Gymraeg a’r Saesneg mewn sawl elfen o fywyd cyhoeddus ac fe ddiddymwyd y Deddfau Cyfreithiau yng Nghymru. 1997-1998Dechreuodd y cyfnod hwn gyda theyrnasiad Harri Tudur ar goron Lloegr ar ôl iddo ennill Brwydr Bosworth yn 1485, a daeth i ben gyda marwolaeth Elisabeth I yn 1603 a hithau yn ddi-blant. Ar y dechrau, dim ond ffyrdd, tai a llywodraeth leol yr oedd yr Ysgrifennydd Gwladol yn gyfrifol amdanynt. Cafodd meysydd eraill, gan gynnwys addysg a hyfforddiant, iechyd, masnach a diwydiant, yr amgylchedd ac amaethyddiaeth, eu hychwanegu'n raddol dros y blynyddoedd. Roedd ei lwyddiant yn her i awdurdod Harri II, Brenin Lloegr, ac ymosododd ar Ddeheubarth bedair gwaith i geisio cadw trefn ar Rhys. Yn 1165, ymunodd byddinoedd Gwynedd, Powys a Deheubarth i wrthsefyll byddin Harri II. Ond ni fu brwydr, oherwydd i'r tywydd difrifol ar Fynyddoedd y Berwyn yn y gogledd-ddwyrain, yrru Harri a'i fyddin yn ôl i Loegr, heb ymladd o gwbl.